Ngày 24/3/2016, thế giới nói lời vĩnh biệt với một trong những con người có sức ảnh hưởng to lớn và mạnh mẽ đến bóng đá, người đưa Hà Lan trở thành một thế lực thật sự từ những năm 70, một người đã làm thay đổi toàn bộ tư duy chiến thuật và đào tạo của Barcelona – Johan Cruyff. Đối với những người trần mắt thịt như chúng ta, Johan Cruyff không khác nào một vị ‘Thánh’, một người đã tạo ra và để lại cho bóng đá thế giới cả một bầu trời di sản vô giá mà cho đến tận ngày nay vẫn còn hiện hữu ở khắp nơi.

Sở dĩ Johan Cruyff được phong ‘Thánh’ là vì bên cạnh tài năng phi thường của một ngôi sao, ông còn sở hữu triết lý sống đĩnh đạc và tư duy chơi bóng thiên tài không thể tìm thấy ở đâu khác. ‘Thánh Johan’ từng nói rằng: “Tôi được sinh ra không lâu sau thế chiến kết thúc, và tôi được dạy là không bao giờ chấp nhận đầu hàng”, và đó là lý do tại sao Cruyff đi hết từ thành công này đến thành công khác. Có thể chúng ta từng nghe phong thanh câu nói: “Chơi bóng rất đơn giản, nhưng để chơi thứ bóng đá đơn giản là điều khó khăn”. Vâng! đó là câu châm ngôn của bóng đá được toàn thế giới khắc ghi từ Johan Cruyff.

Johan Cruyff sinh ngày 25/4/1947 tại thủ đô Amsterdam của Hà Lan và nhà ông chỉ cách sân vận động của Ajax 5 phút đi bộ. Ngay từ khi còn nhỏ, Johan Cruyff được cha mình truyền cho ngọn lửa đam mê bóng đá và kể từ đó, ông thường xuyên có mặt trên những con đường ở Amsterdam để thi đấu cùng bạn bè đồng trang lứa. Trong những năm tháng lui tới sân chơi gần khu nhà mình, ông vô tình được vị huấn luyện viên đội trẻ Ajax – Jany van der Veen để mắt và sau đó vị huấn luyện viên đã đề nghị một suất trong học viện trẻ với Cruyff mà không cần thông qua các thủ tục hành chính.

Năm 1959, Johan Cruyff nhận được tin người cha của mình đã qua đời do một con trụy tim, và ông đã tự hứa với lòng mình sẽ trở thành một vĩ nhân trong bóng đá để an ủi linh hồn người cha thân yêu. Ngày 15/12/1964, Johan Cruyff ra mắt đội một và ghi bàn thắng duy nhất trong trận thua 1-3 của đội nhà trước GVAV, nhưng Ajax đã thi đấu bết bát suốt phần còn lại của mùa giải, khiến câu lạc bộ cán địch ở vị trí thứ 13 trên bảng xếp hạng.

Mùa 1965/66 là một khởi đầu rất khác, Johan Cruyff chứng tỏ được khả năng và thi đấu bùng nổ, ghi đến 25 bàn thắng trong 23 trận đấu, giúp Ajax vô địch giải quốc nội. Mùa giải tiếp theo đánh dấu một giai đoạn huy hoàng của riêng Cruyff và Ajax khi ông cùng đội bóng giành được cú đúp danh hiệu quốc nội và đồng thời đưa bóng đá Hà Lan vươn ra tầm châu lục. Mùa 1967/68, cuộc chơi tại Eredivisie tiếp tục chứng kiến Ajax đăng quang ngôi vô địch với một nhân tố vô cùng đặc biệt trong đội hình – Johan Cruyff, người được bình chọn là cầu thủ xuất sắc nhất Hà Lan.

Nhắc đến Hà Lan là người ta nghĩ ngay về những ngày xưa thân ái, những ngày tháng mà Totaalvoetbal (Total Football) hay còn gọi là “bóng đá tổng lực” lên ngôi và giúp Ajax ngự trị châu Âu trong nhiều năm liền. Mùa giải 1970/71, Ajax lên ngôi vô địch châu Âu khi đánh bại Sparta Rotterdam 2-1; mùa 1971/72, Johan Cruyff giúp đội nhà bảo về chức vô địch UEFA Champion League (khi đó có tên gọi là Cúp vô địch châu Âu) khi ghi cả 2 bàn thắng trong trận chung kết gặp Milan và 1 năm sau đó, Ajax đả bại Juventus để hoàn thành kỷ lục 3 năm liền vô địch châu Âu trong sự thán phục của cả lục địa già.

Tác giả của cuốn sách đình đám Brilliant Orange, David Winner, đã miêu tả Johan Cruyff như là một người diễn giải và trình diễn lối chơi tinh hoa một thời được sáng tạo bởi Rinus Michels. Bóng đá tổng lực là một cuộc cách mạng thời bấy giờ, nó thổi vào từng trận cầu sự hoa mỹ, đẹp mắt, tinh tế và mãn nhãn bằng những triết lý và tư duy chiến thuật đi trước thời đại. Tất nhiên, không ai khác ngoài Cruyff là người đã dẫn dắt hàng triệu con tim yêu bóng đá đến với bóng đá tổng lực.

Giữa năm 1973, Johan Cruyff trở thành cầu thủ đầu tiên giữ kỷ lục chuyển nhượng của giới bóng đá khi Barcelona đặt lên bàn đàm phán 2 triệu USD để thuyết phục Ajax nhả người và phần còn lại là lịch sử. Ngay từ mùa giải đầu tiên Blaugrana có Cruyff trong đội hình, họ lập tức thể hiện sức mạnh phi thường mà trận thắng 5-0 trước Real Madrid là ví dụ kinh điển nhất, và những culé thay nhau truyền bá một đức tin: “Có Cruyff, chúng ta không bao giờ thua.”.

Johan Cruyff đến Barcelona trong bối cảnh mà kẻ độc tài Real Madrid đang thống trị giải quốc nội với dàn sao hùng hậu và đằng sau đó là sự chống lưng của cả một thế lực đến từ hoàng gia. Do đó, hơn ai khác, Cruyff luôn trở thành mục tiêu của những nhà chính trị và những quan chức tai to mặt lớn của Madrid. Tuy nhiên, Cruyff không hề bận tâm mà ngược lại còn trở nên mạnh mẽ, cổ vũ tinh thần đậm chất Catalan cho những người đồng đội và giúp họ thống trị cả châu Âu mùa 1973/74.

Trong suốt thời gian thi đấu cho Barcelona, Johan Cruyff đã ghi rất nhiều bàn thắng đẹp và trong số đó phải kể đến “The Phantom Goal” (Tạm dịch: bàn thắng ma), bàn thắng nổi tiếng nhất trong sự nghiệp thi đấu cho Blaugrana mà đến nay vẫn còn được chiếu đi chiếu lại trong thước phim tài liệu En un momento dado. Trong trận gặp Atletico mùa 1973/74, Johan Cruyff có pha tung người lên không đệm bóng bằng gót chân phải trong khi ngoảnh mặt về phía cầu môn đối phương và nó được mệnh danh là Bàn thắng không tưởng của Cruyff.

Trong 143 lần ra sân chơi cho Barcelona, Cruyff ghi 48 bàn thắng, giành về 1 Champion League, 1 La Liga, 1 Cúp Nhà vua. Năm 1978, không lâu sau quyết định giải nghệ ở tuổi 31, Johan Cruyff cùng gia đình chuyển đến Mỹ để ông có thể tiếp tục thi đấu bởi vì lý do tài chính – ông đã mất hàng triệu đô vì làm ăn thua lỗ khi đầu tư vào trang trại nuôi lợn của mình. Tuy nhiên, trong cái rủi có cái may, Johan Cruyff đã kịp làm lại từ đầu và giống hệt như ông miêu tả: “From zero to hero”. Năm 1981, Cruyff quay trở về Hà Lan để tái ngộ Ajax rồi sau đó chuyển sang khoác áo Feyernoord năm 1983.

Khi Cruyff gặp lại Ajax trong mùa giải 1983/84, đội bóng của ông đã để thua Ajax đến 2-8 và ông là người ghi cả 2 bàn thắng cho Feyernoord. Mặc cho thất bại thảm hại, Johan Cruyff đã tuyên bố một câu nói mà đến nay người ta vẫn còn trầm trồ vì bản lĩnh của ông: “Tốt thôi, dù sao đi nữa chúng ta vẫn sẽ vô địch”. Kể từ đó, Feyernoord bất bại trong suốt 5 tháng trời và giành lấy chiếc cúp vô địch quốc nội cuối mùa giải.

Ở cấp độ quốc gia, Johan Cruyff là nhân tố không thể thiếu trong thành tích Á quân của đội tuyển Hà Lan tại World Cup 1974 khi ông dẫn dắt cả một tập thể bằng chiến thuật bóng đá tổng lực càn quét mọi đối thủ ra khỏi đường đi của cơn lốc. Tuy nhiên, số phận đã không ủng hộ Cruyff và những người đồng đội đến cùng khi Hà Lan thất bại trước Tây Đức ở trân chung kết. Bên cạnh đó, Cruyff đã tóm gọn màn trình diễn của mình bằng câu nói nổi tiếng: “Đá hay mà không thắng thì vô nghĩa, đá thắng mà không hay thì nhàm chán.”.

Sau khi giã từ đội tuyển quốc gia năm 1978, Johan Cruyff đã bắt đầu ấp ủ dự định làm huấn luyện viên cho một câu lạc bộ và năm 1985, dự định đó được hiện thực hóa khi ông trở lại Ajax với cương vị mới. Dưới thời của Cruyff, ông đã chú trọng xây dựng lứa cầu thủ trẻ tài năng và kết quả của tầm nhìn đó là sự ra đời của một loạt các huyền thoại Hà Lan như: Marco van Basten, Rijkaard và chức vô địch Champion League năm 1995 là lời tri ân sâu sắc cho những cống hiến của Cruyff.

Tuy nhiên, thành công rực rỡ của Johan Cruyff đến khi ông tại vị ở Barcelona, nơi ông đã để lại những đóng góp có giá trị không thể tính toán được cho đến tận bây giờ. Ở Camp Nou, ông đã đem toàn bộ những kiến thức thâm sâu về chiến thuật tích lũy được từ thời còn là cầu thủ và áp dụng nó vào tập thể của Barcelona, nơi mà tiqui-taca lần đầu tiên được thế giới biết đến. Một trong những di sản tiêu biểu nhất dưới thời của Cruyff chính là Dream Team 1992, nơi mà Michael Laudrup, Ronald Koeman, Pep Guardiola, Eusebio, Stoichkov hội ngộ và cùng nhau chinh phục đỉnh cao châu Âu.

Song song thời gian làm công tác huấn luyện, ông còn giúp lò đào tạo trẻ La Masia của Barcelona vươn lên trở thành một trong những lò luyện tài năng trứ danh nhất thế giới. Khi Cruyff đến, lò La Masia đã tồn tại rất lâu trước đó nhưng chính Cruyff đã thay đổi toàn bộ tư duy đào tào của trung tâm khi áp dụng nguyên bản cơ chế đào tạo của Ajax. Thay vì tìm kiếm những cầu thủ có thể hình và sức mạnh, Cruyff đã chủ trương đào tạo cầu thủ có kỹ thuật và tư duy chơi bóng nhạy bén để rồi lứa Xavi, Iniesta, Fabregas, Puyol hay Busquest là minh chứng cho thành công rực rỡ nhất của Cruyff.

Năm 2013, Johan Cruyff tuyên bố nghỉ hưu khỏi mọi vị trí và chức vụ ở Catalunya vì lý do sức khỏe khi ông bị chẩn đoán ung thư phổi – kết quả của sự nghiện hút kể từ khi còn trẻ. Trong 3 năm trời dù được các y bác sĩ tận tình chữa trị, Johan Cruyff đã vĩnh viễn ra đi để về với Chúa, để lại trần gian hàng triệu con tim xót thương và mến mộ một vĩ nhân của làng túc cầu.

Thật khó lòng để tìm một hình tượng nào đó để ví von cái tầm và cái tâm của Johan Cruyff nên ở vị trí của một kẻ người trần mắt thịt, xin được gọi ‘Thánh Johan’ là Columbus của bóng đá thế giới.

Theo elleman